Skarby Mszy Świętej. Katechezy dla klas II-III szkoły podstawowej

Wstęp

Publikacja “Skarby Mszy Świętej” adresowana jest szczególnie do katechetów przygotowujących dzieci do przyjęcia Eucharystii. Można ją także wykorzystać jako kontynuację zadań programowych związanych z Eucharystią. Publikowane materiały mogą być pomocne w katechezie szkolnej i parafialnej. Myślą przewodnią całości jest to, że w każdej Mszy Świętej Bóg chce nas obdarować swoimi darami. Dary Boga są tu nazwane skarbami. W każdej Mszy Świętej możemy te niewidzialne skarby odkrywać i przyjmować do serca. Myśl ta jest modyfikacją zdania Orygenesa: „Eucharystia to otrzymywanie dóbr”¹. Proponujemy, aby katecheci wybrali się razem z dziećmi na wędrówkę w poszukiwaniu tych skarbów. Wędrówka będzie wiodła przez cztery krainy, czyli przez części Mszy Świętej: Obrzędy Wstępne, Liturgię Słowa, Liturgię Eucharystyczną, Obrzędy Zakończenia. Oto schematyczny plan całej wyprawy.

Do pracy nad każdym skarbem katecheta ma następujące pomoce:

• Scenariusz zajęć z wykorzystaniem metod aktywizujących. Konstrukcja każdego scenariusza jest oparta o wyraźnie określoną myśl przewodnią. Celem zajęć jest, aby uczeń tę myśl zrozumiał zapamiętał i przyjął za własną. Innymi słowy chodzi o to, aby uchwycił jej sens i był do niej wewnętrznie przekonany. Aby to osiągnąć, katecheta stawia przed uczniami pytania związane z myślą przewodnią i tak organizuje ich pracę, aby samodzielnie mogli poszukiwać odpowiedzi. Uczniowie pracują nad problemem z wykorzystaniem metod aktywizujących². Najczęściej jest to praca w małej, kilkuosobowej grupie. Tę część sekwencji nazywamy aktywizacją. Aktywizacja jest poprzedzona wprowadzeniem i zamknięta puentą. W opisie aktywizacji podajemy trzy elementy: pytanie, metodę aktywizującą i oczekiwane efekty pracy. Puenta – to czas zamykania pracy, porządkowania i pogłębiania wniosków, jakie zostały wypracowane podczas aktywizacji. Puenta ma dwa etapy. Pierwszy to pytania prowokujące uczniów do refleksji i związana z tym rozmowa na forum ogólnym. W tym miejscu zaproponowanych zostało kilka pytań, jakie można postawić uczniom. Etap drugi to podsumowanie katechety, jego ostanie słowo eksponujące myśl przewodnią. Myśl przewodnia nie jest więc podana uczniom przez katechetę na początku zajęć, ale uczniowie mają ją odkryć albo przynajmniej do tego odkrycia się zbliżyć. Wyeksponowanie tej myśli ze strony katechety może mieć miejsce dopiero po zakończeniu poszukiwań uczniów³.
• Czarno-białą planszę zawierającą propozycje samodzielnej pracy dziecka (różnego rodzaju zadania wraz z komentarzami). Plansze te można powielić i rozdać dzieciom podczas zajęć. Wtedy praca dzieci z planszami będzie miała charakter powtórzenia treści jednostki i podsumowania. Można je też wykorzystać jako formę pracy domowej i poprosić dzieci o wspólną pracę z rodzicami.
• Czarno-białe komiksy przedstawiające treści związane z daną jednostką tematyczną w formie dialogu. Komiksy można powielić i wykorzystać na kilka sposobów np.: przeczytanie przez dzieci, pocięcie dialogów i układanie obrazków w kolejności. Możliwe jest także poproszenie dzieci o napisanie własnych dialogów wokół treści danego spotkania.

Czarno-białe plansze i komiksy stwarzają możliwość samodzielnego pokolorowania. Całość „wędrówki” rozpoczyna katecheza wprowadzająca a kończy gra planszowa, która ma charakter podsumowania całego cyklu katechez. Do przedstawionych propozycji można przygotować dodatkowe pomoce, np. różnego rodzaju rekwizyty (np. tarcza) lub zestaw czterech pudeł (odpowiadających czterem krainom) z ukrytymi wewnątrz symbolami poszczególnych skarbów. Proponowane scenariusze były realizowane przez wielu katechetów w praktyce. Jedna z katechetek tak opisuje swoje doświadczenia w pracy z dziećmi w klasach trzecich: Moim celem było to, aby pogłębić wiedzę dzieci na temat Mszy Świętej i uwrażliwić ich na obecność podczas niedzielnej Eucharystii oraz rozbudzić pragnienie spotykania się z Jezusem podczas niedzielnych Mszy Świętych. Uczniowie byli bardzo zainteresowani proponowanym materiałem. Ich ciekawość została rozbudzona już pierwszym konspektem w konwencji poszukiwania skarbów. Realizowałam konspekt podczas 1 godziny lekcyjnej. Z komiksami lub planszami dołączonymi do konspektów pracowałam sporadycznie, wykorzystując ten materiał jako prace domowe. Prace dzieci zdobiły salkę, korytarz, służyły jako gazetki. Po całym cyklu spotkań zauważyłam większą otwartość dzieci na siebie, wzrosła w nich chęć zabierania głosu, aktywność. Chętnie też dzieliły się wrażeniami z pracy domowej wykonywanej razem z rodzicami. Podczas sprawdzianu zauważyłam, że dzieci zapamiętały części Mszy Świętej, potrafiły wymienić prawie wszystkie odszukane skarby, pamiętały, że są kochane przez Boga bezwarunkowo i że Msza Święta jest spotkaniem ze Zmartwychwstałym Jezusem. Obecnie chętniej biorą udział w przygotowaniu liturgii, częściej zaglądają do Pisma Świętego. Prezentowane scenariusze posłużyły także jako osnowa rekolekcji przeprowadzonych dla dzieci z młodszych klas szkoły podstawowej. Przewidujemy wydanie w roku 2013 e-booka z relacją z tych rekolekcji oraz publikację zdjęć na stronach internetowych. W zmodyfikowanej formie Skarby Mszy Świętej były wydane w języku rosyjskim (Irkuck 2009). Mamy nadzieję, że proponowane materiały pozwolą na głębsze wprowadzenie dzieci w czynne i owocne uczestniczenie we Mszy Świętej, że dzięki temu Eucharystia w głębszy sposób stanie się dla nich źródłem życia – pięknego i szczęśliwego.

Zbigniew Barciński
Małgorzata Piasecka
Jerzy Piasecki
s. Beata Sarba USJK

¹ A. Skowronek, Eucharystia. Sakrament wielkanocny, Włocławek 1998, s. 128.

² Wykorzystane zostały tu metody opisane dokładniej w książce: Vademecum katechety. Metody aktywizujące, red. Z. Barciński, Kraków – Lublin 2006.

³ Osoby zainteresowane bliższym poznaniem zaproponowanej tu formuły scenariuszy mogą sięgnąć do pozycji: Z. Barciński, Konstruowanie scenariuszy katechetycznych z wykorzystaniem metod aktywizujących, Poznań 2004.